Pomoc prawna i edukacja prawna

System nieodpłatnej pomocy prawnej i edukacji prawnej

Od początku roku 2016 na terenie całej Polski funkcjonuje system darmowej pomocy prawnej. Będzie to rezultat wejścia w życie ustawy przygotowanej w Ministerstwie Sprawiedliwości zakładającej stworzenie ogólnopolskiego systemu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej.

Już dzisiaj zapraszamy na https://darmowapomocprawna.ms.gov.pl poświęconą darmowej pomocy prawnej. Celem portalu jest również określenie, komu, w jakich przypadkach i w jakim zakresie przysługuje nieodpłatna pomoc prawna. Dodatkowo dla podmiotów zainteresowanych świadczeniem nieodpłatnej pomocy prawej zostanie zamieszczona informacja dotycząca procesu i wymogów, na podstawie których zostaną podpisane określone w ustawie porozumienia.

Dzięki współpracy rządu, samorządów i organizacji pozarządowych na terenie całego kraju powstanie ponad 1500 punktów, w których profesjonaliści będą świadczyć pomoc prawną. Ogólnopolski system zagwarantuje nieodpłatny dostęp do porad prawnych na poziomie lokalnym i zniweluje zbyt często występującą w naszym kraju barierę finansową do korzystania z profesjonalnej usługi prawnej.

Nieodpłatna pomoc prawna stanowił zadanie z zakresu administracji rządowej, co zapewnia jednolite standardy jej udzielania, a także umożliwi sprawowanie nadzoru nad jej wykonywaniem oraz zapewni stałe źródło finansowania. Zadanie to będzie finansowane z budżetu państwa.

Ustawa pozwala na wykorzystanie doświadczenia i dorobku organizacji pozarządowych zachowując wszystkie dotychczasowe formy świadczonej przez nie pomocy oraz przewidując możliwość powierzenia im prowadzenia 50% punktów nieodpłatnej pomocy prawnej. W skali całego kraju powstanie 1524 punktów, w których nieodpłatnie będzie świadczona pomoc prawna. 

Nieodpłatnej pomocy prawnej udzielać będą adwokaci i radcowie prawni. Natomiast w punktach prowadzonych przez organizacje pozarządowe porad będą mogli udzielać także doradcy podatkowi oraz absolwenci wyższych studiów prawniczych (posiadający co najmniej trzyletnie doświadczenie), a w szczególnie uzasadnionych przypadkach również aplikanci adwokaccy lub radcowscy z upoważnienia odpowiednio – adwokata lub radcy prawnego udzielających nieodpłatnej pomocy prawnej.

Nieodpłatna pomoc prawna będzie udzielana w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu przez co najmniej 4 godziny dziennie.

Edukacja prawna

Ustawa przewiduje także działania polegające na kształtowaniu świadomości prawnej obywateli. Zadanie to będzie realizowane wspólnie z organizacjami pozarządowymi i będzie stanowić bazę do przyszłych działań na rzecz pogłębiania świadomości prawnej społeczeństwa. Zgodnie z ustawą organy administracji publicznej realizując pozostające w ich właściwości zadania z zakresu edukacji prawnej społeczeństwa będą zobligowane do podejmowania działań edukacyjnych zmierzających do zwiększenia świadomości prawnej społeczeństwa.

W trakcie prac sejmowych zmodyfikowano grupę podmiotów, które będą mogły realizować zadania z zakresu edukacji prawnej. Zadania będące przedmiotem omawianej problematyki będą mogły być realizowane przez organizacje pożytku publicznego, a także uczelnie prowadzące studia wyższe na kierunku prawo, samorządy zawodowe adwokatów, radców prawnych, notariuszy, komorników sądowych oraz doradców podatkowych – wyłonione w trybie otwartego konkursu ofert.

 

PUNKT NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ ZLOKALIZOWANY  NA TERENIE MIASTA MIĘDZYRZEC PODLASKI W Międzyrzecu Podlaskim punkt darmowej pomocy prawnej znajduje się w filii Starostwa Powiatowego przy ulicy Warszawskiej 30/32 (dawny internat szkoły zawodowej). Radca prawny dyżuruje tam od poniedziałku do piątku, w godz. 9.00-13.00

Nieodpłatna pomoc prawna przysługuje osobie fizycznej:

• której w okresie 12 miesięcy poprzedzających zwrócenie się o udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej zostało przyznane świadczenie z pomocy społecznej na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej i wobec której w tym okresie nie wydano decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia

Prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej osoba uprawniona wykazuje przez przedłożenie oryginału albo odpisu decyzji o przyznaniu świadczenia z pomocy społecznej lub zaświadczenia o udzieleniu świadczenia, o którym mowa w art. 106 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

Osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej składa pisemne oświadczenie, że nie wydano wobec niej decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia.

• która posiada ważną Kartę Dużej Rodziny, o której mowa w ustawie z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny

Prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej osoba uprawniona wykazuje przez przedłożenie ważnej Karty Dużej Rodziny, o której mowa w ustawie z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny

• która uzyskała zaświadczenie, o którym mowa w ustawie z dnia 24 stycznia 1991r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego

Prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej osoba uprawniona wykazuje przez przedłożenie zaświadczenia, o którym mowa w ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego

• która posiada ważną legitymację weterana albo legitymację weterana poszkodowanego, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r.  o weteranach działań poza granicami państwa

Prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej osoba uprawniona wykazuje przez przedłożenie ważnej legitymacji weterana albo legitymacji weterana poszkodowanego, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państwa

• która nie ukończyła 26 lat
  
  
• która ukończyła 65 lat,

Prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej osoba uprawniona wykazuje przez przedłożenie dokumentu stwierdzającego tożsamość

• która w wyniku wystąpienia klęski żywiołowej, katastrofy naturalnej lub awarii technicznej znalazła się w sytuacji zagrożenia lub poniosła straty

Prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej osoba uprawniona wykazuje przez złożenie oświadczenia, że zachodzi co najmniej jedna z okoliczności wymienionych w tym przepisie;

• która jest w ciąży

Nieodpłatna pomoc prawna dla osób w ciąży jest udzielana w zakresie związanym z ciążą i urodzeniem dziecka, w szczególności praw rodzicielskich i uprawnień pracowniczych.

Prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej osoba uprawniona wykazuje przez przedłożenie dokumentu potwierdzającego ciążę.

Osobie uprawnionej, o której mowa w ust. 1 pkt 1-6 i 8 ustawy z dnia 5.08.2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, wymagającej niezwłocznego uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej w przypadku sytuacji kryzysowej lub zdarzenia losowego, nieodpłatna pomoc prawna jest udzielana na podstawie pisemnego oświadczenia, że jest ona uprawniona do jej uzyskania na podstawie ust. 1 pkt 1-6 i 8 ww. ustawy, a z uwagi na sytuację kryzysową lub zdarzenie losowe nie jest w stanie przedstawić dokumentów wymienionych w ust. 2 pkt 1-5 i 7 ww. ustawy.

Oświadczenia, o których mowa wyżej osoba uprawniona składa udzielającemu nieodpłatnej pomocy prawnej pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nich klauzuli o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Starosta jest administratorem danych osobowych zawartych w ww. oświadczeniach.

Pomoc prawna będzie polegała na:

• poinformowaniu osoby uprawnionej o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach;
• wskazaniu osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego;
• pomocy w sporządzeniu projektu pisma w zakresie niezbędnym do udzielenia pomocy, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowoadministracyjnym;
• sporządzeniu projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Uprawnieni będą mogli uzyskać informacje w zakresie:

• prawa pracy,
• przygotowania do rozpoczęcia działalności gospodarczej,
• prawa cywilnego,
• prawa karnego,
• prawa administracyjnego,
• prawa ubezpieczeń społecznych,
• prawa rodzinnego,
• prawa podatkowego z wyłączeniem spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Pomoc nie będzie natomiast obejmowała spraw z zakresu prawa celnego, dewizowego, handlowego i działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowywania do jej rozpoczęcia.

Nieodpłatna pomoc prawna obejmuje wszelkie dziedziny prawa z wyłączeniem spraw:

• podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej,
• spraw z zakresu prawa celnego, dewizowego i handlowego,
• spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności.

Nieodpłatna pomoc prawna świadczona jest przez:

• adwokatów,
• radców prawnych,
• w szczególnie uzasadnionych przypadkach, z upoważnienia wyżej wskazanych osób, aplikant adwokacki lub aplikant radcowski,

w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej powierzonych organizacjom pozarządowym nieodpłatna pomoc prawna może być również świadczona przez:

doradcę podatkowego – w zakresie prawa podatkowego, z wyłączeniem spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej,

osobę która:

• ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,
• posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej,
• korzysta z pełni praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,
• nie była karana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe.

W przypadku świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez osoby wskazane w punkcie 4 lit b niniejszej informacji, osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej składa pisemne oświadczenie, że jest świadoma uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej od osoby niebędącej adwokatem, radca prawnym albo doradca podatkowym.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 2030)

 

Podstawowym aktem prawnym regulującym wolności, prawa i obowiązki obywatelskie jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., która reguluje te kwestie w II rozdziale.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483) (zm. Dz.U. 2009 Nr 114, poz. 946, Dz.U. 2006 Nr 200, poz. 1471, Dz.U. 2001 Nr 28, poz. 319)

W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku, złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, świadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej,

pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane, pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.

Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą stosowali,

wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka,

jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.

„Rozdział II. Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela.

Zasady ogólne.

Art. 30 [Zasada nienaruszalności i poszanowania godności człowieka] Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Art. 31 [Zasada poszanowania i ochrony wolności człowieka]

1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
3. ^[1]Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Art. 32 [Równość wobec prawa; zakaz dyskryminacji jednostki]

1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Art. 33 [Zasada równouprawnienia płci]

1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.
2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

Art. 34 [Nabycie obywatelstwa polskiego]

1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.
2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.

Art. 35 [Prawa mniejszości narodowych]

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

Art. 36 [Prawo do opieki za granicą] Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 37 [Prawo korzystania z praw i wolności konstytucyjnych]

1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.
2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.

Wolności i prawa osobiste.

Art. 38 [Prawo do ochrony życia] Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.

Art. 39 [Wymóg zgody na eksperyment naukowy] Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody.

Art. 40 [Zakaz stosowania tortur, zakaz poniżającego traktowania] Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Art. 41 [Gwarancja nietykalności i wolności osobistej]

1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.
2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.
3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.
4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.
5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.

Art. 42 [Zasada nieuchronności odpowiedzialności karnej; prawo do obrony; domniemanie niewinności]

1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.
2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.
3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.

Art. 43 [Zasada nieprzedawniania zbrodni wojennych i przeciwko ludzkości] Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.

Art. 44 [Zawieszenie biegu przedawnienia wobec przestępstw funkcjonariuszy publicznych] Bieg przedawnienia w stosunku do przestępstw, nie ściganych z przyczyn politycznych, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.

Art. 45 [Prawo do sądu bez nieuzasadnionej zwłoki; zasada jawności postępowania]

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

Art. 46 [Przepadek rzeczy] Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.

Art. 47 [Zasada ochrony życia prywatnego] Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

Art. 48 [Prawo do wychowania dzieci; ograniczenie praw rodzicielskich]

1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.
2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.

Art. 49 [Zasada wolności i ochrony tajemnicy komunikowania się] Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

Art. 50 [Nienaruszalność mieszkania] Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

Art. 51 [Ochrona informacji o sobie]

1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.
2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.
4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.
5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.

Art. 52 [Wolność przemieszczania się]

1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.
2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.
4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.
5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.

Art. 53 [Wolność sumienia i wyznania]

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.
2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.
3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

Art. 54 [Wolność słowa; zakaz cenzury]

1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.

Art. 55 [Zakaz ekstradycji obywatela polskiego; wyjątki]

1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.
2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:

1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku.

3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.
4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.
5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.

Art. 56 [Prawo do azylu; status uchodźcy]

1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie.
2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.

Wolności i prawa polityczne.

Art. 57 [Wolność zgromadzeń] Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.

Art. 58 [Wolność zrzeszania się]

1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.
2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.
3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.

Art. 59 [Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców]

1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.
2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.
3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.
4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.

Art. 60 [Prawo równego dostępu do służby publicznej] Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.

Art. 61 [Prawo obywateli do informacji o działalności organów władzy publicznej]

1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.
2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.
3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.
4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.

Art. 62 [Prawo udziału w referendum; czynne prawo wyborcze]

1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.

Art. 63 [Prawo do składania petycji, wniosków i skarg] Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa.

Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.

Art. 64 [Prawo do własności, prawo dziedziczenia]

1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.
2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.
3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.

Art. 65 [Wolność wyboru zawodu i miejsca pracy; zakaz zatrudniania dzieci]

1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.
2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.
3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.
4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.
5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.

Art. 66 [Prawo do bezpiecznych warunków pracy; prawo do urlopu]

1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.
2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.

Art. 67 [Prawo do zabezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika]

1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.
2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.

Art. 68 [Prawo do ochrony zdrowia]

1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.
4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

Art. 69 [Prawo osób niepełnosprawnych do pomocy państwa] Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.

Art. 70 [Prawo do nauki; obowiązek szkolny]

1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.
2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.
3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.
4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.
5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.

Art. 71 [Prawo rodziny do szczególnej pomocy państwa]

1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.
2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.

Art. 72 [Ochrona praw dziecka; Rzecznik Praw Dziecka]

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.
2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.
4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.

Art. 73 [Prawo do wolności twórczości artystycznej] Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr kultury.

Art. 74 [Obowiązek ochrony środowiska; prawo do bezpieczeństwa ekologicznego]

1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

Art. 75 [Pomoc w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych obywateli]

1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.
2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.

Art. 76 [Ochrona konsumentów, użytkowników i najemców] Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.

Środki ochrony wolności i praw.

Art. 77 [Prawo do odszkodowania za bezprawne działanie organów państwa]

1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.
2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Art. 78 [Prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji] Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.

Art. 79 [Prawo do skargi konstytucyjnej]

1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.

Art. 80 [Prawo do pomocy Rzecznika Praw Obywatelskich] Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

Art. 81 [Podstawa dochodzenia praw] Praw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76 można dochodzić w granicach określonych w ustawie.

Obowiązki.

Art. 82 [Obowiązek wierności RP i troski o dobro wspólne] Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne.

Art. 83 [Obowiązek przestrzegania prawa] Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 84 [Obowiązki podatkowe] Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Art. 85 [Obowiązek obrony RP; służba wojskowa]

1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.
2. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.
3. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.

Art. 86 [Obowiązek dbania o środowisko] Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.”

W ramach prowadzonych postępowań obywatele również mają prawa i obowiązki.

Ministerstwo Sprawiedliwości w celu ułatwienia obywatelom przygotowało informatory mające na celu wyjaśnienie tych kwestii. 

1. Obywatel w postępowaniu karnym,
2. Obywatel w postępowaniu sądowo-administracyjnym,
3. Obywatel w postępowaniu cywilnym.

Jednocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało również inne informatory i ulotki dotyczące różnych kwestii prawnych w celu zwiększenia świadomości prawnej obywateli.

1. Spadek w Unii Europejskiej,
2. Upadłość konsumencka,
3. Protokół elektroniczny,
4. Elektroniczne postępowanie upominawcze,
5. Mediacje,
6. Probacja,
7. Ławnik – sędzia społeczny,
8. Przestępczości i polityka karna w Polsce na tle innych krajów UE.

Przygotowane zostały również publikacje adresowane do dzieci i młodzieży w przystępny sposób opisujące trudne zagadnienia prawne.

1. Będę świadkiem w sądzie,
2. Prawo na szkolnym korytarzu – poradnik dla młodzieży,
3. Prawo dla gimnazjalistów – poradnik dla młodzieży,
4. Przychodzi uczeń do prawnika … - część dla gimnazjalistów,
5. Przychodzi uczeń do prawnika … - część dla uczniów ze szkół ponadgimnazjalnych.

Materiały i publikacje Ministerstwa Sprawiedliwości opublikowane są na stronie https://www.ms.gov.pl/

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przygotował poradniki z zakresu praw konsumenta. https://uokik.gov.pl/poradniki.php 

 

Ochrona prawna to stała i zorganizowana działalność, mająca na celu ochronę porządku prawnego i ochronę indywidualnych praw podmiotowych obywatela.

Może mieć ona charakter zarówno prewencyjny jak i represyjny.

Kategorie organów ochrony prawnej:

• rozstrzygające
  • sądowe
  • quasi sądowe

Wyróżniamy organy sądowe i quasi sądowe organy – np. Samorządowe Kolegia Odwoławcze – Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Białej Podlaskiej http://sko.nbip.pl/sko/

W zakres organów sądowych wchodzą:

• sądy administracyjne:

• Wojewódzkie Sądy Administracyjne – Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie http://www.wsa.lublin.pl/
• Naczelny Sąd Administracyjny   nsa.gov.pl

• sądy powszechne:

• Sądy Rejonowe – Sąd Rejonowy w Białej Podlaskiej http://bialapodlaska.sr.gov.pl/

                              Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim http://radzyn.sr.gov.pl/

• Sądy Okręgowe – Sąd Okręgowy w Lublinie http://lublin.so.gov.pl/
• Sądy Apelacyjne – Sąd Apelacyjny w Lublinie http://sa.gov.pl/
• Sąd Najwyższy sn.pl

• Trybunał Konstytucyjny www.trybunal.gov.pl
• Trybunał Stanu www.trybunalstanu.pl

Organy Międzynarodowe:

1. Europejski Trybunał Praw Człowieka www.echr.coe.int
2. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej curia.europa.eu/jcms/jcms/j_6/

• kontroli legalności
  • prokuratura
  • inne

Wyróżnia się prokuraturę i inne organy.

Prokuratura podobnie jak sądy powszechne podzielona jest na prokuraturę rejonową, okręgową i apelacyjną. W Lublinie są:

Prokuratura regionalna w Lublinie
ul. Okopowa 2a, 20-950 Lublin
http://lublin.pr.gov.pl/

Prokuratura Okręgowa  w Lublinie
ul. Okopowa 2a, 20-950 Lublin
https://www.prokuratura.lublin.pl

Prokuratura Apelacyjna w Lublinie
http://www.lublin.pa.gov.pl/

Do innych organów zalicza się między innymi:

• Najwyższa Izba Kontroli nik.gov.pl
• Centralne Biuro Antykorupcyjne cba.gov.pl
• Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego abw.gov.pl
• Policja policja.pl
• Organy Kontroli Skarbowej bialystok.kskarbowa.gov.pl
• Inspekcja Ochrony Środowiska – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska http://www.wios.lublin.pl/
• Nadzór Budowlany - Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Białej Podlaskiej http://www.powiatbialski.eu/starostwo/?page_id=2415
• Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Lublinie http://www.lublin.winb.gov.pl/
• Krajową Radę Radiofonii i Telewizji krrit.gov.pl
• Państwowa Inspekcja Pracy pip.gov.pl/pl
• Inspekcja Handlowa – Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Lublinie http://ihlublin.pl/
• Państwowa Inspekcja Sanitarna gis.gov.pl
• Straż Graniczna strazgraniczna.pl
• Straż Miejska w Białymstoku strazmiejska.bialystok.pl
• Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa gov.pl
• Instytut Pamięci Narodowej gov.pl
• Inspekcja Transportu Drogowego – Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego w Białymstoku bialystok.witd.gov.pl
• Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych giodo.gov.pl
• pomocy prawnej
  • korporacyjne
  • rzecznicy praw i wolności.

Organami korporacyjnymi są:

• adwokatura – w Lublinie http://www.adwokatura.lublin.pl
• radcowie prawni – w Lublinie http://oirp.lublin.pl/
• notariusze – w Lublinie http://lublin.notariat.info.pl/
• komornicy – w Lublinie http://www.izba.lubelska.komornik.pl/
• doradcy podatkowi – w Lublinie https://krdp.pl/oddzialy.php/7
• Rzecznicy prawni i wolności:
• Rzecznik Praw Obywatelskich rpo.gov.pl
• Rzecznik Praw Dziecka gov.pl
• Rzecznik Patentowy rzecznikpatentowy.org.pl
• Rzecznik Finansowy gov.pl
• Powiatowy Rzecznik Praw Konsumentów w Białej Podlaskiej http://www.powiatbialski.eu/starostwo/?page_id=503

Biuro analiz i dokumentacji Kancelarii Senatu przygotowało publikację dotyczącą organów ochrony prawnej w wybranych krajach Unii Europejskiej. 

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało również informacje na temat Organizacji Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka, w tym także informacje na temat innych organizacji międzynarodowych zajmujących się ochroną praw człowieka. 

 

Alternatywne sposoby rozwiązywania sporów stanowią alternatywę dla tradycyjnego rozwiązywania sporu w sądzie.

Postępowanie te odbywa się bez udziału sądu, a prowadzone ono jest przez niezależną, uprawnioną do tego osobę. Istnieje wiele różnych sposobów pozasądowego rozwiązywania sporu, lecz najpopularniejszymi formami są: mediacja i arbitraż.

Mediacja - jest metodą, w której neutralna i bezstronna (zaakceptowana przez obie strony sporu) osoba trzecia, pomaga w komunikacji, określeniu interesów i kwestii do dyskusji oraz stara się doprowadzić do wspólnie akceptowalnego porozumienia. Proces ten ma charakter dobrowolny, nieformalny oraz poufny. Mediację można prowadzić w wielu sprawach np. cywilnych, karnych, nieletnich, Gospodarczych.

Arbitraż – to sposób rozstrzygania sporu przy pomocy arbitra. Rozstrzyganie sporów przeprowadzane są w sprawach gospodarczych, przez bezstronnych specjalistów – arbitrów wybranych przez strony sporu.

Przy zastosowaniu tych metod strony mają możliwości zidentyfikowania i wyrażenia swoich rzeczywistych potrzeb oraz interesów, w wyniku czego wypracowana ugoda/porozumienie jest w pełni przez nie akceptowana.

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało informatory dotyczące alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów, przy szczególnym uwzględnieniu mediacji:

1. Mediacja i sądownictwo polubowne
2. Mediacja w sprawach cywilnych
3. Mediacja w sprawach karnych
4. Mediacja w sprawach nieletnich
5. Mediacja w sprawach rodzinnych

Więcej informacji na stronie https://www.ms.gov.pl/

Sąd Okręgowy w Lublinie prowadzi listę Mediatorów Sądowych http://lublin.so.gov.pl/mediatorzy-ws-cywilnych.html

 

Konsultacje społeczne – przedstawienie przez przedstawicieli władzy planowanych działań mających bezpośredni lub pośredni wpływ na życie obywateli. Konsultacje mogą dotyczyć między innymi: zmian w prawie, zmian organizacji życia publicznego czy też przeprowadzenia inwestycji.

Prawo do wypowiedzenia się obywateli zostało pośrednio zagwarantowane w zasadach konstytucyjnych wyrażonych między innymi w art. 2, 4, 11, 22, 14, 16, 17, 20, 25, 54, 61, 63 czy art. 74 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Konsekwencją wyżej wskazanych zasad są regulacje znajdujące się między innymi w ustawie:

1. ustawie z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym  – art. 11 i 17 – konsultacje społeczne w zakresie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ,
2. ustawie z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie  – art. 5 – obowiązek konsultowania z organizacjami pożytku publicznego projektów aktów normatywnych dotyczących celów statutowych tych organizacji oraz konsultacji projektów aktów normatywnych dot. realizacji zadań publicznych,
3. ustawie z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej  – art. 19 pkt 1 i 21 pkt 1 – konsultacje z gminami z danego obszaru powiatu i powiatami z obszaru województwa w zakresie opracowywania i realizacji strategii rozwiązywania problemów społecznych,
4. ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy  – art. 21 – polityka rynku pracy oparta na zasadzie dialogu i współpracy z partnerami społecznymi,
5. ustawie z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju  - art. 19a -konsultacje projektów programów z jednostkami samorządu terytorialnego, partnerami społecznymi i gospodarczymi oraz z Komisją Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego,
6. ustawie z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko – dział III – konsultacje ze społeczeństwem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych zgody na realizację przedsięwzięcia.

Obywatele nie tylko uczestniczą w życiu publicznym w ramach konsultacji lecz także mogą proponować zmiany w obowiązującym stanie prawnym poprzez inicjatywę ustawodawczą.

Inicjatywa ustawodawcza, zgodnie z art. 118 konstytucji przysługuje grupie 100 tysięcy obywateli mających prawo wybierania do Sejmu, natomiast tryb postępowania w sprawie wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez obywateli określa ustawa z 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli (Dz. U. 1999, Nr 62, poz. 688 ze zm.). Inicjatywa ustawodawcza nie może dotyczyć:

1. projektu ustawy budżetowej oraz ustaw bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów publicznych – inicjatywę posiada wyłącznie Rada Ministrów (art. 221 Konstytucji),
2. projektu ustawy o zmianie Konstytucji – inicjatywa przysługuje grupie obejmującej co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senatowi oraz prezydentowi (art. 235 ust. 1 Konstytucji).

Na terenie Miasta Międzyrzec Podlaski konsultacje z mieszkańcami odbywają się na podstawie następujących przepisów:

 

• Uchwała Nr XLIX/403/14 Rady Miasta Międzyrzec Podlaski z dnia 30 września 2014 r. w sprawie określenia sposobu konsultowania z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji

• Uchwała Nr XXII/155/16 Rady Miasta Międzyrzec Podlaski z dnia 30 czerwca 2016 r.  w sprawie zmian określenia szczegółowego sposobu konsultowania z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji

• Uchwała XXXV/251/2017 Rady Miasta Międzyrzec Podlaski z dnia 31 sierpnia 2017 r. Rady Miasta Międzyrzec Podlaski w sprawie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami Miasta Międzyrzec Podlaski
  
  
• Uchwała XXXI/221/2017 Rady Miasta Międzyrzec Podlaski z dnia 30 marca 2017 r. w sprawie Regulaminu Budżetu Obywatelskiego Miasta Międzyrzec Podlaski 

 

Edukacja prawna jest procesem ustawicznym, prowadzonym wobec obywateli w każdym wieku. O potrzebie edukacji prawnej dla młodzieży szkolnej nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Jest to niezbędne minimum dla obywatela, który chce swobodnie poruszać się we współczesnym świecie i świadomie uczestniczyć w funkcjonowaniu państwa.

Edukacja młodzieży szkolnej obejmuje wiedzę na temat  podstawowych praw oraz obowiązków, funkcjonowania profilaktyki i zwalczania przestępstw a także funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Ma ona na celu zapobieganie wykluczeniu prawnemu w dorosłym życiu oraz uwrażliwieniu na potrzebę zachowania porządku prawnego.

W zakresie edukacji prawnej i edukacji obywatelskiej - do najważniejszych umiejętności, jakie powinni posiadać uczniowie, należy przede wszystkim umiejętność oceny i zdefiniowania swojej sytuacji oraz umiejętność znalezienia odpowiednich informacji i ich zrozumienia tak, by móc je zastosować w praktyce. Ważne jest też, aby uczniowie potrafili prawidłowo formułować pytania dotyczące ich spraw i wiedzieli, gdzie ewentualnie należy szukać pomocy, czy gdzie udać się po poradę w bardziej skomplikowanych sprawach.

Szczególną wartość w edukacji prawnej mają metody aktywizujące oraz zajęcia praktyczne poruszające zagadnienia prawne. Pozwalają one uczniom skonfrontować ich dotychczasowe doświadczenie i poglądy z uniwersalnymi wartościami oraz literą prawa. To wyposaża ich w wiedzę i kształtuje umiejętność rozwiązywania problemów.

Urząd Miasta oraz jednostki organizacyjne Miasta są naturalnym partnerem szkół oraz innych instytucji zajmujących się edukacją i wychowaniem w dziele edukacji prawnej.

Zachęcamy Państwa do kontaktu, kierowania pytań dotyczących proponowanych przez nas działań, jak również do dzielenia się z nami sugestiami z zakresu szeroko pojętej edukacji prawnej dzieci i młodzieży poprzez email Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub osobiście w siedzibie Urzędu.